Erandio 

I. PRINTZIPIO IDEOLOGIKOAK

1986ko irailean EAren sorrera bultzatu zuten arrazoien artean, garrantzitsuena da, zatiketa probintzialistarekiko botere nazional sendoa izango duen herrialde-ereduaz gain, autonomismoan eroso kokatuta dagoen nazionalismo pragmatikoa indarberritzea eta Estatu propioa eratzeko autodeterminazio-eskubidearen esanbidezko proklamazioa, baita norabide aurrerakoi bat eta antolamendu-eredu berri demokratikoago bat ere.

Gaur egun, ia 30 urteko esperientzia autonomikoa izanik, eta lortutako autogobernu-maila dagokion neurrian ponderatzea bazter utzi gabe, ziur gaude egungo estatutu-eredu horrek dagoeneko eman dituela bereak.

1978an, Francoren diktaduratik irten berriak ginela eta demokrazia finkatu gabe zegoela, zuhurtziak bultzatuta errebindikazio politiko jakin batzuk alde batera utzi ziren, baina gaur egun errebindikazio horiek ezin dira gehiago atzeratu. Bestalde, Estatutuaren garapenak ez ditu bete itunduriko autogobernu-mailak ere. 36 gai transferitu gabe daude, eta, gainera, horietako asko inoiz ez direla transferituko iragarri dute, eta lehengoratuko dituztela ere esaten da. Autonomia politikoa administrazio-deszentralizazio uniforme bihurtu da, ezarianezarian eta etengabe, Doktrina eta Oinarri Lege hedakorren eta zentralizazio aldeko Jurisprudentzia Konstituzionalaren eraginez.

Egitura zentralistak ordezteko eta aldi berean Nazionalitate historikoen autogobernu-nahiei erantzuteko helburua zuen eredu autonomikoak garapen utilitarista hutsa izan du eta ez dio konponbiderik eman bide historiko-errebindikatiboari.

Horren ondorioz, ez dago gaur egungo sisteman iraunarazteko arrazoirik, ez postulatu ideologikoak, ez praxia kontuan izanik.

1. Autodeterminazioa eta independentzia

Fundazioko Biltzar Nagusitik, Euskal Alderdi Nazional gisa definitu zen EA, autodeterminazioaren bidez Estatu independente bat sortu nahi duena, euskaldunen borondate demokratikoa ordeztu nahi dutenekiko erabat kontrajarritako alderdi gisa, kanpoko erakundeak inposatuta edo koakzio antidemokratikoaren bidez borondate demokratiko hori ordeztu nahi dutenekiko kontrajarria, alegia.

Ondoren egin diren Biltzarretan nortasun-ezaugarri horiek zehaztu eta indartu dira eta, zehazki, V. Biltzarrean EAren nazionalismo abertzalea bereizten duten honako ezaugarri hauek onartu ziren:

a) Identitarioa eta zibikoa, Herri edo Nazioaren eskubideak bertan herritarren borondate demokratikoarekin uztartuz, inposizio dogmatikorik eta esentzialistarik gabe

b) Autodeterminazionista, erabaki demokratikoko tresna gisa, bere barne-antolamendu politikoari eta beste Herri, Nazio edo Estatuekiko harremanei dagokienez

c) Independentista, edozein Estaturekiko independentzia legal eta juridikoa izateari dagokionez

d) Estatalitate propioa, Europan txertatua, herritar, lurralde eta eratzeko lamen propioekin

e) Estatu bateratua lurraldeari dagokionez, Euskal Herria osatzen duten Lurralde guztiek osatua, herritarren erabakia bazter utzi gabe eta prozesuak eskatzen dituen urratsak eginez

f) Aurrerakoia eta sozialdemokrata, gizarte iraunkor, zuzen, libre eta solidarioa eraikitzera bideratua, aukera-berdintasunean eta Ongizate Estatuko ondasun eta zerbitzuak eskuratzeko aukeran oinarritua. Aurreko artikuluetan puntu bereizle gisa ezarritakoaz gain, euskararen defentsak, hizkuntza propio gisa, eta euskal kulturaren defentsak Eusko Alkartasunaren konstante izaten jarraituko dute.

Helburu politiko horiek bide soil-soilik demokratikoen bitartez eta indarkeria esanbidez arbuiatuta lortzeko, autodeterminazio-eskubidea baliatzea hartu zen egokientzat betiere beste titulu batzuei uko egin gabe—, edo bestela eskubide historikoen bidea; izan ere, ongi interpretatzen bada, erabakitzeko burujabetza onartzen du.

Aldarrikapen horiek berrestea bazter utzi gabe, autodeterminazio-eskubidearen aplikazio praktikoari nazioarteko gizartean jartzen zaizkion oztopoak ikusita —jendeari Herria edo Nazioa osatzea eragoztea, alegia— egin den hausnarketa juridikoak ondoren izan duen bilakaera dela-eta, “Printzipio Demokratikoa” deiturikoari heldu behar izan zaio berriz, antzeko emaitzak lortzeko bidea irekitzearren.

EAk, Titulu Historikoez eta Autodeterminazio Eskubideaz gain, Printzipio Demokratikoa biltzen du esanbidez bere ideia politikoen artean.

2. Printzipio demokratikoa

Ikuspegi praktikotik, printzipio honek ez ditu kontuan hartzen Estatuek eta Nazioarteko Komunitateak autodeterminazio-eskubidea onartzeko jartzen dituzten bi oztopo nagusiak:

Herria garela ukatzea eta legezko testu politikoetan esanbidez ez onartzea. Printzipio hau nazionalismo zibikoan oinarritzen da, eta ez du eskatzen aldez aurretik Nazioa osatu izana, ezta Nazio hori aintzat hartu izana ere. Nahikoa da erabaki demokratikoa.

Bestalde, Konstituzio demokratiko guztien oinarrizko printzipio gisa, Ordenamendutik ondorioztatzen da, eta, beraz, ez da beharrezkoa esanbidez formulatzea edo aintzat hartzea, bide demokratikoak irekitzeko aukera emanez Europar Batasunaren baitan gure estatus politikoa erabakitzeko.

Printzipio hau ezaguna egin da jendearen artean Kanadako Gorte Gorenak 1998ko abuztuaren 20an emandako Irizpenaren ondoren, baina askoz ere tradizio zaharragoa du. Printzipio honen lehen formulazio ofiziala KILBRANDON Txostenean agertu zen, 1973an.

Erresuma Batuak, mugimendu nazionalen eta eskualde-mugimenduen indarra kontuan hartuta, Erresuma osatzen zuten herrialde, eskualde eta nazio guztien eskaerak ikusita egin behar ziren proposamenei eta aldaketei buruzko Txostena egiteko eskatu zion aditu eta ordezkari politikoek osaturiko “Royal Commission” bati 1969an. Txosten horretan oinarrituta, “Demokrazia eta Botereak Eskoziari eta Galesi itzultzea” izeneko Liburu Zuria idatzi zen 1974an. Bestalde, printzipio demokratikoaren oinarria den baieztapen bat biltzen du txostenak. Honako hau dio:

“Nazio terminoaren esanahiari buruz etengabe argudiatu dugu. Faktore geografikoak, historikoak eta etnikoak hartu behar dira kontuan, aldi berean, baita hizkuntza eta cultura ere. Horietako bakar batek ere, banan-banan edo elkarrekin, ez digu emango erantzun erabakigarririk. Informazioa eman digutenen arabera, herriak dira epailerik onenak; hortaz, herri-kolektiboren batek nazio bereizia dela uste badu, ez da besterik behar nazio hori izan badela frogatzeko”.

Kontsiderazio hori kontuan hartuta, Txostenak egiaztatu zuen Eskoziari eta Galesi zegokienez baldintza horiek betetzen zirela; izan ere, bertan bazen “national feeling” deiturikoa, ezaugarri objektiboetan bai, baina batez ere Nazio bat izatearen autokontzientzian eta Nazio bat izateko eta eratzeko borondatean oinarritzen zena. Argudio horri eutsiz, erreferendum batean gehiengoak borondate hori adierazten duenean, borondate hori aintzat hartu behar da printzipio demokratikoa aplikatuta, Kanadako Gorte Gorenaren doktrinaren arabera.

Kasu horretan, Kanadako Gobernuak oinarrizko bi alderdiri buruzko Irizpena ematea eskatu zion Gorteari (Gorte Gorena Konstituzio Auzitegiaren parekoa da):

- Ba al dagokio Quebec-i autodeterminazio-eskubidea?

- Kanadatik bereiz daitezke beren aldetik Quebeceko Erakundeak?

Erantzuna honako hau izan zen:

- Ez Nazioarteko Zuzenbideak, ezta Kanadako Zuzenbideak ere, ez diote onartzen Quebeci autodeterminazio-eskubidea, ezta bere aldetik bereizteko eskubidea ere.

- Dena den, erreferendum batean Quebeceko herritarren gehiengo garbiari sezesioari buruz garbi galdetuta emaitza positiboak lortzen badira, Kanadako Gobernuak, gehiengoak errespetatzeko printzipio demokratikoari jarraiki, Quebecekin negoziatzeko betebeharra du.

Quebecek, berriz, federazio-printzipioari jarraiki, konponbidea negoziatzeko edo ituntzeko betebeharra du, bere aldetik jardun baino lehen.

Izan ere, Eusko Legebiltzarrak onartutako Kontsulta Legea argi eta garbi zegoen doctrina horretan inspiratuta. Kontsulta bati gure babesa emateak ez luke autodeterminazio-eskubidea eta printzipio demokratikoa aplikatzearen ondoriozko independentziari uko egitea ekarriko.

3. Sozialdemokrazia

Alderdi politiko gisa eratu ginen uneaz geroztik eta ondoren etorri diren Biltzar Nagusietan gure ideologia sozioekonomikoa gorpuztu dugu, sozialdemokrazia deitu ohi zaionaren barnean kokatuz. Pentsamendu-korronte hori, formulazio teoriko guztiak bezalaxe, aldaketaren, bilakaeraren eta aurrerapenaren legearen eraginpean dago. Kapitalismoak ekarri zuen liberalismo ekonomiko indibidualista gainditu nahi zuen sozialismoak, eta, bestetik, europar demokraziak korronte iraultzaile historikoari aurre egin zion, proletarioen diktadura izenekoa ezartzeko estatu-egiturak desagerrarazi nahi zituelako.Sozialdemokraziak, funtsean, Sozialismoaren eta europar demokraziaren ekarpenak uztartu nahi ditu.

Sozialdemokraziak eskubide ekonomiko indibidualak gizarteratu nahi ditu dagokien gizarteeginkizuna zehaztuz, autodeterminazioaren bitartez, eskubide politiko indibidualak Gizarte Taldeei eta herriei aplikatu zitzaizkien bezala. Autodeterminazioak eta Sozialdemokraziak inspirazio-iturri beretik edaten dute: eskubide indibidualak —sozialak, ekonomikoak eta politikoak— gizarte- eta herritar-taldeetara hedatzea.

Autodeterminazioaren eta sozialdemokraziaren arteko lotura horrek, burujabetza indibidual eta kolektiboaren arteko horrek, koherentzia ematen die gure oinarri ideologiko guztiei.

Autodeterminazioa galdatzen dugu, eta burujabetza Nazio gisa erabat egikaritzea eskatzen dugu, herritar burujabeek osatutako nazio gisa, askatasun zibiletan burujabe eta eskubide ekonomiko eta sozialetan ere burujabe. Baina garapen-eredu berri baten bidez soilik izando dugu Euskal Herriko gizon eta emakumeek erabateko burujabetza indibidual eta kolektiboa baliatzeko aukera, produkzio-harreman berriak, botere-harreman berriak, kultura berria eta bizimodu berriak bilduko dituen eredu baten bidez.

Maiz adierazi dugun bezala, gure asmoa independentzia da, bai, baina ez inolako ego politikorik asetzeko, baizik eta Estatu bat —Ongizatearen Estatua— osatzeko ezinbesteko tresna edo oinarria den aldetik. Horrek Gizarte bidezkoagoa eta kohesionatua ekarriko du berekin, eta hartan biziko diren herritar guztiek aukera berberak edukiko dituzte beren bizikalitatea eta aukera-berdintasuna bermatuko dituzten zerbitzuetara iristeko.

Trackback URI | Comentarios RSS